به نقل از «خبرآنلاین»

هویت ایرانیان زیر قلم نقاشان؛ از فرشچیان تا سپهری و دیگران

تاریخ انتشار: ۵ بهمن ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۶۰۳۰۶۷

حسین قره: قصه نقاشی یا نگارگری یا به قول بهرام بیضایی «مانی‌واره» تاریخی طولانی دارد، چه آن دوره‌ها که نقش و نقاشی ممنوع بود و حرام؛ چه آن دوره‌ها که به عالم خیالِ خلاق ایرانی راه یافت و شاعران کار آنان را روایت کردند. خیام آفرینشگر را نقاشی ازلی و ابدی دانست و از او پرسشی بنیادی کرد که «هرچند که رنگ و بوی زیباست مرا/ چون لاله رخ و چو سرو بالاست مرا/ معلوم نشد که در طربخانۀ خاک/ نقاش ازل بهر چه آراست مرا».

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

زمینی‌تر از خیام، سعدی سرود که: «صورتگر دیبای چین گو صورت رویش ببین/ یا صورتی برکش چنین یا توبه کن صورتگری»؛ و در غزلی دیگر در اوصاف یار و حال نقاش می‌گوید که: «نقاش که صورتش ببیند/ از دست بیفکند تصاویر» ابیات درباره نقش و نقاش و صورتگر و نگارگر در شعر فارسی بسیار است و اگر همه این ابیات در کنار هم چیده شود، نحوه نقاشی و کار هنرمند نقاش در دوره‌های متفاوت تجسم می‌یابد.

نقاش و نقاشی ایرانی در مسیر این تاریخ هر جا که پرده و دیوار با ابعاد بزرگ اجازه حضورش را داد، خود و اثرش را در آن ابعاد متجلی کرد، همچون کاخ چهل‌ستون و... و اگر فرصتی این‌چنین نبود در کتاب‌ها، شاهنامه‌ها و گلستان‌ها و ... استمرار و حیات یافت.

در دوران قاجار و پس از جنگ‌های ایران و روس و شکست‌ها مکرر تا مرگ عباس میرزا و سلطنت ناصرالدین‌شاه التهاب و تصادم فرهنگی با غرب در همه حوزه‌ها بالا گرفته بود. روزنامه‌نگاران مقالات تند می‌نوشتند و نقاشان دربخانه همایونی راه و رسم دیگری را در پی گرفته بودند. کمال‌الملک از نگارگری شاهزادگان با آن هم ستاره‌های قلابی بر سینه‌هایشان دست برداشت و متأثر از نوع نقاشی فرنگی از جمله رامبراند در کوچه و بازار به دنبال خلق و ثبت لحظه‌های مردمان بود و شاگردانش از جمله استاد اسماعیل آشتیانی نیز راه او را رفتند.

با ورود به سده جدید و سلطنت سردار سپه و تاج‌گذاری او با همت تیمورتاش، حال و هوای نقاش و نقاشی ایرانی دگرگون شد. کسانی که در این سال‌ها تا قبل از اوج‌گیری جنگ جهانی دوم و خلع پادشاهی رضاشاه به دنیا آمدند، راه و رسم دیگری برای نقش و نگارگری پیدا کرده بودند. آنان متأثر از نقاشان بلندآوازه غرب – که حیرت‌زده از نگاره‌های شرقی بودند- سر در جِیب مراقبت خود فروکردند و گوهرها یافتند.

نقاش: محمود فرشچیان فرشچیان؛ غنای سنت نگارگری

محمود فرشچیان، انگار جان عرش و فرش ایرانی را یافته بود و شاعران میگسار و عارفان سر به یار را در خمش‌های «گوی و چوگان» تصویر می‌کرد. او از تذهیب ضریح مضجع اولیا تا روایت عاشورا را در استمرار نگارگری ایرانی ساخت. اهل فرنگ به این هنر Miniature (مینیاتور) یا هنر کوچک یا خُرد نگارگری می‌گفتند و او آن را بزرگ و در جایگاه خود قرار داد. بی‌شک فرشچیان (الفاظی همچون استاد و ... برای این هنرمندان کم است و نامشان فخری بیش از این دارد) سنت را ادامه داد و همچون خوشنویسان به غنای میراث افزود، نوآوری‌ها او استغنایی بود بر آنچه تا پیش از آن داشتیم.

نقاشیخط؛ حظ از خط و نقاشی

از میان نقاشان در همان نهضت فکری که می‌خواستند از درون خود چیزی را بیابند و به تصویر بکشند، عده‌ای خط ایرانی را به نقاشی پیوند زدند و شکوفه آن نقاشیخط (تلفیق خط و نقاشی) شد. هنری که غایت و کمالی غریب یافت و تمام ایرانی بود و تمام جهانی، انسان ایرانی مدرن می‌توانست از لابه‌لای تک «حرف» های نستعلیق، توأمان و طغرا و مسلسل و... با کشش‌ها و قامت‌های کشیده، با الف‌ها و یاهای تمت از میان قوس‌ها و نقطه‌های خوش تراشیده، خودش را پیدا کند.

این نهضت بسیار پیرو داشت و تبریزی و پیلارام، افجه‌ای، زنده رودی، مافی و احصایی از احیا کنندگان این ساختار (فرم) ایرانی بودند.

نقاش: نصرالله افجه‌ای بیابان‌های ایران با گنبدهای فیروزه‌ای

در میان نقاشان دیگر هم کسانی بودند که بوی خاک کویرهای ایران با نگین گنبدهای فیروزه‌ای مستشان می‌کرد و لبریز از نقش زدن و تصویر کردن و کشیدن، شدند. هنرمندانی که قوس طاق‌های معماری ایرانی از دوره ساسانی تا اسلامی که هندسه مقرنس‌هایش (به مقرنس آهوپا هم می‌گویند) را با گل‌های هشت پر و چهارپر، شمسه و گوشواره ساخته بود را دیدند و تلاش کردند تا روح آن را روی بوم بازسازی کنند؛ که ماهرترینشان کلانتری بود و ترقی جاه و دیگران. در همین دسته منیره فرمانفرمایان با آینه‌هایش پای هندسه را به زیبایی و هنر کشاند.

از میان مدرن‌ها که به گذشته راه نداشتند و سعی در تصویر تجدد محض داشتند یکی هانیبال الخاص بود، نقاش چپی که آثارش بی ردی از سیاست نبود و در همین حراج کاری از اوست که شاعر نوگرا نیما یوشیج را در میان تاریکی و زندگی تصویر کرده است. در همین دسته که تفکر هنری را ذیل رویدادهای جهانی و جهانی شدن می‌دیدند و می‌بینند یکی آیدین آغداشلو است که با کاری از کلاسیک‌های غربی تصویری مدرن و تصوری پست‌مدرن را بازسازی می‌کند. اگرچه او در شناسنامه کاری‌اش شمایلی اسطوره‌ای از بنیان‌گذار جمهوری اسلامی آیت‌الله‌العظمی خمینی با ذوالفقار علی بن ابی‌طالب دارد.

نقاش: پرویز کلانتری در بنارس سر هر کوچه چراغی ابدی روشن بود

در میان همه این بازگشت به خویشتن بازگشت دو نفر آبستره (تجریدی) بود. یکی از آنان سهراب سپهری است که معلوم نیست چرا در این روزگار آثارش قیمت‌های سرسام‌آوری می‌خورد. درخت‌های او که نه سرشاخه‌های سرسبزش معلوم است و نه ریشه‌های زخمتش، نظر همه را جلب کرده است. این تکه از جان درخت سر در عرفان شرقی دارد که از بودا تا عطار راه می‌برد و نشان دارد. اگر برای همه سایه‌سار درخت اهمیت دارد و یا برای عده‌ای ریشه‌ها، سهراب آن تنه‌ی بی‌ادعا که بار همه را بر دوش می‌کشد، تصویر می‌کند. نقاشی‌های سهراب عجیب ایرانی است و بیابان‌ها و باغ‌های شهرش کاشان در آن متجلی است. او که در عرفان شرقی مستغرق است و در اشعارش در بنارس سر هر کوچه چراغی ابدی می‌بیند و در حوضچه اکنون رواقیون آب‌تنی می‌کند، برای حضور مطلق وجود و بود راهی جز سوارشدن بر قطارهای مختلف نمی‌بیند و در حالات و مقامات به‌جایی می‌رسد که صدای پای آب را می‌شنوند و وضو با تپش پنجره‌ها می‌گیرد.

نقاش: سهراب سپهری رد حکمت نور در سبزها و طلایی‌های جعفر روحبخش

هنرمند دیگری که در انتزاع ایرانی غرق است، جعفر روحبخش است با مطلق رنگ‌های ایرانی، از تمام آبی‌ها و فیروزه‌ای‌ها، با کبوتران عاشق که در پنجره زندگی نشسته‌اند و حضور دارند. روحبخش نور را به‌عنوان عنصر اصلی هنر و فرهنگ ایرانی در آثارش بازتاب می‌دهد. نور و خورشید که مهرِ مهرپرستان است که حافظ فرمود:

ز دوستان تو آموخت در طریقت مهر

سپیده‌دم که صبا چاک زد شعار سیاه

و یا آنجا که گفت:

گفتم ز مِهروَرزان رسمِ وفا بیاموز

گفتا ز خوب‌رویان این کار کمتر آید

نقاش: جعفر روحبخش

اگرچه در این حراج آثار هنرمندان دیگری نیز حضور دارد اما فرصت اجازه پرداخت به همه آثار ارائه شده را نمی‌دهد.

پ.ن در این حراج یکی از آثار سپهری ۲۰ تا ۲۲ میلیارد تومان قیمت‌گذاری شده و یکی از آثار فرشچیان ۷ تا ۸ میلیارد تومان و سایر آثار نیز از ۲۰۰ میلیون تومان تا ۶ میلیارد تومان قیمت‌گذاری شده است؛ که هیچ‌کدام ارتباطی با کیفیت آثار و ... ندارد یا ارتباط بسیار کمی دارد و دلایل قیمت‌گذاری بسیار است و بازار در آن نقش بازی می‌کند.

۵۷۵۷

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1865228

منبع: خبرآنلاین

کلیدواژه: هنرهای تجسمی نقاشی محمود فرشچیان سهراب سپهری هنرمندان خوشنویسی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.khabaronline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرآنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۶۰۳۰۶۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

آمریکا هزینه سنگینی برای بی حیایی دختران ایرانی در نظر گرفته است

به گزارش خبرنگار مهر، زهره الهیان در مراسم اختتامیه رویداد روایت دختران ایران که رویدادی برای روایتگری پیشرفت ایران و دختران ایران است؛ گفت: کسی که در مسیر خدا حاضر بوده و عمل کند؛ خداوند اجرش را می‌دهد و اگر در این راه بمیرد هم شهید محسوب می‌شود.

وی با اشاره به تلاش‌های پیامبر اکرم در ارتقای جایگاه زن در جامعه گفت: اسامی نیکویی همچون ریحانه یا حُسنه از سوی رسول اکرم استفاده شد؛ پیامبر در زمانی که دختران در جامعه زنده به گور می‌شدند دختر خود را ام ابیها نام نهاد. این رویکرد پیامبر در زمان جاهلیت بود که اگر دختر خوب تربیت شود سپر پدر در برابر آتش خواهد بود.

امروز هم در جاهلیت مدرن قرار داریم

نماینده مجلس شورای اسلامی گفت: امروز هم در جاهلیت مدرن قرار داریم متأسفانه ما کم کار کردیم و وضع اسف‌بار دختران در غرب را به خوبی نشان ندادیم. نماینده کنگره آمریکا او به این موضوع اشاره می‌کند که در آمریکا یک میلیون زن گرفتار مافیاهای متعدد موجود در آن کشور هستند.

وی با بیان اینکه ما باید روایتگر حضرت زینب باشیم که تاریخ را تکان داد؛ گفت: حضرت زینب نه به خاطر دفاع از برادرش که برای دفاع از ولی زمان بود که عمل کرد. در این شرایط ما هم باید در دفاع از ولی از اسلام و انقلاب دفاع کنیم؛ در شرایطی که آمریکا هزینه سنگینی برای انحراف ذهن و فکر دختران ما در نظر گرفته است.

الهیان با بیان اینکه یکی از موضوعات کلیدی و مهم در رسانه‌ها وضعیت دختران است؛ گفت: عدم موفقیت دشمنان به معنای کم گذاشتن آنان نبود؛ آنان همه تلاش خود را کردند و حتی مطمئن بودند که کار نظام را تمام می‌کنند و در این مسیر همه دختران ما را هم می‌خواهند بی حیا و بی عفت کنند.

روشنگری اتحادیه انجمن‌های اسلامی در مدارس اقدامی مردمی است

وی با بیان اینکه ترویج عفاف و حجاب صرفاً دولتی و حاکمیتی نیست؛ گفت: تحقق عفاف و حجاب و ناکامی تلاش دشمن در بی عفتی جوانان به دست نمی‌آید مگر اینکه مردم به صحنه بیایند. اقدام اتحادیه انجمن‌های اسلامی در روشنگری در مدارس هم اقدامی مردمی است و نمونه‌ای از یک اقدام مجاهدانه مردمی برای عفاف و حجاب است.

نماینده مجلس شورای اسلامی گفت: نوجوانان ما بی دفاع هستند فضای مجازی امروز قتلگاه نوجوانان ماست. اگر ما جدیت نداشته باشیم و نیروهای مردمی به کمک نیایند معلوم نیست که جبهه رسانه غرب چه بلایی بر دختر ایرانی می‌آورد.

تلاش دشمن برای از بین بردن غرور و هویت ملی

وی با تاکید بر اینکه بخشی از این وضعیت ناشی از ناکارآمدی دستگاه تعلیم و تربیت است؛ گفت: اگر دکتر صحرایی اینجا بودند حتماً من به موضوعات دیگری هم در خصوص ناکارآمدی نظام تعلیم و تربیت اشاره می‌کردم؛ اما طبیعی است که بخشی از وضعیت فعلی در ناکارآمدی و عمل نکردن به وظیفه‌ها در وزارت آموزش و پرورش بوده است. همه ما باید وضوح عفاف و حجاب را جدی‌تر بگیریم.

نماینده مجلس شورای اسلامی گفت: دشمن می‌خواهد هویت ملی و غرور ملی ما را از بین ببرد. چه شده است که بخشی از فارغ التحصیلان ما در مدارس و دانشگاه‌ها بویی از هویت خود نبردند. این بحران هویت از کجا نشأت می‌گیرد؟

فضای مجازی در حال قربانی کردن دختران است

الهیان با اشاره به اینکه فضای مجازی در حال قربانی کردن دختران است؛ گفت: کاری که اتحادیه انجمن‌های اسلامی در حال انجام آن است ارتباط رودررو و حقیقی با دختران ماست؛ این ظرفیتی است که دشمنان آن را ندارند.

وی با اشاره به بیانیه گام دوم انقلاب گفت: در بخش پایانی بیانیه گام دوم انقلاب هم رهبر معظم انقلاب خطاب به جوانان این مسئله را بیان کردند که معنویت با عاطفه و مهر ایجاد می‌شود؛ ترویج حجاب هم جز با ملایمت و ایجاد گفتمان مؤثر ممکن نیست.

کد خبر 6089936 علی قدمی